چرا دچار سوزش و خارش پوست مي‌شويم؟

شايد براي شما هم اتفاق افتاده باشد که وقتي کرمي را روي پوست‌تان ماليديد حس خارش يا سوزش پيدا کنيد. اين حالت زماني رخ مي‌دهد که يا شما دچار خشکي پوست شده باشيد يا اينکه درون کرم موادي وجود دارد که شما به آن آلرژي داريد.
وقتي بحث حساسيت‌هاي پوستي پيش مي‌آيد طيف وسيعي از علايم پوستي در ذهن ما شکل مي‌گيرد و وقتي صحبت از سوزش و خارش مي‌شود طبيعتا طيف وسيعي از بيماري‌هاي پوستي را شامل مي‌شود، يکي از شايع‌ترين بيماري‌هاي پوستي حساسيت‌هاي تماسي و آلرژيک است. حساسيت تماسي يعني حساسيت ناشي از تماس يک ماده خارجي با پوست به شرطي که اين ماده توانايي ايجاد آسيب در محل تماس را داشته باشد. مثال بارز اين‌گونه مواد، مواد اسيدي و مواد قليايي است که هر کدام به شيوه مخصوصي مي‌تواند ايجاد آسيب در محل تماس کرده و حساسيت حاد با علايم بارز ايجاد کند. حساسيت به اين‌گونه مواد معمولا به شکل حاد خود را نشان داده و بلافاصله يک پاسخ التهابي را در محل برانگيخته مي‌کند. در اين حالت يک ناحيه قرمزرنگ با حاشيه‌اي مشخص پديدار مي‌شود که تقريبا منطبق با ناحيه تماس ماده مزبور است. گاها اين واکنش به سمت ايجاد تاول و زخم سطحي نيز پيش مي‌رود يا حتي در صورت ادامه تماس مي‌تواند زخم عمقي و آسيب به ساختمان‌هاي زيرين پوست را باعث شود. توجه کنيد که اگر پوست شما قبلا آسيب‌ديده باشد مثلا زخم يا ترک‌خورده باشد، آسيب وارده در اثر تماس اين مواد بسيار شديدتر خواهد بود و به هر حال آنچه که بيمار را بسيار اذيت مي‌کند حس سوزش و خارش شديد است که بسته به نوع ماده مزبور و ميزان آسيب وارده مي‌تواند بسيار شديد و غيرقابل تحمل شود. اين‌ گونه تماس‌ها و واکنش‌هاي حاد هر چند شايع هستند ولي اکثرا به شکل موردي و در نتيجه تصادفات يا بي‌توجهي فرد ايجاد مي‌شوند. ولي آنچه که ما به طور شايع‌تر در مطب‌هاي پوستي با آن مواجه مي‌شويم، بيماراني هستند که حساسيت آنها به طور مزمن و در طي يک دوره چند روزه تا چند ماهه ايجاد شده است. در اين حالت فرد در طي يک دوره زماني با ماده خاصي تماس مي‌يابد و از بين رفتن لايه‌‌هاي سطحي پوست به طور تدريجي اتفاق مي‌افتد. در اين حالت محدوده آسيب نامشخص بوده و يک ناحيه زبر و خشن و گاها قرمز رنگ همراه با شکاف‌هاي کوچک پوستي در محل تماس مزمن ايجاد مي‌شود که مي‌تواند با خارش و حتي گاها درد ناحيه همراه شود. اين خارش و سوزش با هر بار تماس مي‌تواند تدريجا افزايش يابد. اين همان حالتي است که ما در اکثر خانم‌ها خانه‌دار در اثر تماس مزمن با مواد شوينده مشاهده مي‌کنيم. گاهي به ويژه در بانوان ايراني اين واکنش به قدري پيش مي‌رود که حتي باعث آسيب به ناخن‌ها، شکنندگي و ورقه‌ورقه شدن و از بين رفتن کوتيکول ناخن مي‌شود. توجه کنيد که حتي گاها بخارات حاصل از برخي از مواد شوينده و به ويژه مواد سفيدکننده و جرم‌گير نيز مي‌تواند منجر به حساسيت شود و بنابراين لازم است از کار کردن در محيط‌هاي بسته و بدون تهويه مناسب جدا خودداري شود، زيرا در اين حالت علاوه بر حساسيت پوستي مي‌تواند حساسيت‌هاي تنفسي نيز ايجاد کرده و براي بيمار بسيار خطرناک باشد. در ضمن لازم به توضيح است که اين نوع حساسيت‌ها مي‌تواند علاوه بر خانم‌هاي خانه‌دار، در مورد حساسيت‌هاي شغلي نيز مشاهده شود. مثلا در افرادي که در محيط‌هاي مرطوب با مواد حساسيت‌زا سر و کار دارند ممکن است شاهد حساسيت‌هاي شديدي باشيم که اکثرا در ناحيه دست‌ها ايجاد مي‌شود.
کارگران موادغذايي، پرسنل بهداشتي درماني، آرايشگرها، کارگران ساختماني از جمله اين افراد محسوب مي‌شوند. امروزه جهت تميزي بيشتر، يک سري مواد ساينده و جرم‌گير و سفيدکننده نيز به طور رايج استفاده مي‌شود، توجه کنيد که اينها شامل يک سري دترژان، سورفاکتان و حلال‌هاي آلي است که همگي به طور بالقوه توانايي آسيب رساندن به پوست شما را دارا هستند. علت آسيب پوستي در اثر مصرف اين مواد، شسته شدن لايه چربي سطحي،‌‌ آسيب سلولي و افزايش خروج آب ميان بافتي است که به علت آسيب رسيدن به لايه شاخي پوست ايجاد مي‌شود. حلال‌هاي مختلف شامل الکل، گزيلن، استرها، استون، وکتون و ... است که هر يک از اين مواد به تنهايي يا به صورت ترکيب با مواد ديگر در اکثر مواد شوينده،‌ اسپري‌ها، عطرها و مواد بهداشتي يافت مي‌شوند. از طرف ديگر خشکي زمينه‌اي پوست (آتوپي) همراه با رطوبت کم هوا که در کشور ما شايع است، مي‌تواند زمينه را براي ايجاد آسيب پوستي شديدتر آماده کند.
خشکي زمينه‌اي پوست باعث ايجاد ترک‌هاي ريز پوستي شده و ورود هر نوع ماده خارجي را به لايه‌هاي سطحي پوست تسهيل مي‌کند. بنابراين رقابتي که بين کارخانجات مختلف براي ايجاد محصولات شوينده قوي‌تر مشاهده مي‌شود، ممکن است براي مصرف‌کنندگان اين مواد (به ويژه اگر رعايت مسايل بهداشتي و ايمني لازم صورت نگيرد)، خطرناک بوده و باعث آسيب‌هاي حاد يا مزمن و دايمي در پوست شما شود. در برخي از اين ترکيبات، حلال‌ها، آنزيم‌ها، نمک‌ها و کريستال‌هاي خاص جهت ايجاد اثر سايندگي بيشتر يافت مي‌شود. هر چه قدرت شويندگي و سفيدکنندگي اين ترکيبات افزوده مي‌شود، احتمال آسيب‌هاي حاد و مزمن پوستي هم بيشتر مي‌شود. به طوري که ما در سال‌هاي اخير شايع‌ترين حساسيت‌هاي پوستي را در نتيجه مصرف اين مواد شاهد هستيم.

آيا به مواد آرايشي آلرژي داريد؟
 

خارش، سوزش، قرمزي، خشکي شديد دست‌ها همراه با چروک‌هاي زياد و ترک‌هاي کوچک و بزرگ و آسيب به بافت ناخن‌ها تابلويي است که ما همه روزه در بيماران خود با آن مواجه مي‌شويم. گاها تماس با مواد ديگر از جمله عطرها، اسپري‌ها، برخي از لباس‌هاي زير و برخي از فلزات و بدليجات و مواد آرايشي نيز مي‌تواند باعث ايجاد حساسيت و سوزش و خارش پوست شود.اگزماي ناشي از مواد آرايشي به طور شايع نسبت به کرم‌پودر، ريمل و لاک ناخن ايجاد مي‌شود، هر چند که هر نوع ماده آرايشي مي‌تواند باعث ايجاد حساسيت شود. نوشته شدن کلمه نان آلرژيک (غيرآلرژي‌زا) در روي بسته‌بندي اين مواد نبايد شما را مطمئن سازد که با خيال راحت و بدون هيچ‌گونه آسيب مي‌توان از اين مواد آرايشي و بهداشتي استفاده کرد و لزوما بايد قبل از مصرف هر نوع ماده آرايشي جديدي که خريداري مي‌شود، مقدار کمي از آن را روي ساعد خود تست کنيد و در شروع مصرف با احتياط و از مقادير کم آن مواد استفاده کنيد و به ويژه از مصرف ناگهاني و بي‌رويه آنها در اطراف چشم پرهيز کنيد، زيرا که ما به کرات شاهد حساسيت‌ها و خارش و سوزش‌هاي پوست اطراف چشم در اثر مصرف اين مواد هستيم که باعث قرمزي و پف‌آلودگي و خشکي شديد پوست ناحيه مي‌شود. به ويژه اگر شما زمينه پوست خشک را داشته باشيد، به طور شايع‌تري احتمال حساسيت شما به اين مواد وجود دارد.

به بدليجات حساسيت داريد؟
 

استفاده از بدليجات و تزيينات فلزي اخيرا رواج زيادي يافته است. در تزييناتي که از طلا، نقره و پلاتين ساخته مي‌شود، معمولا حساسيت رايج نبوده و اکثر بانوان به راحتي از آنها استفاده مي‌کنند البته لازم به توضيح است که حساسيت به اين سه فلز نيز در برخي از بيماران مشاهده مي‌شود وليکن آنچه به طور شايع امروزه مشاهده مي‌کنيم حساسيت به دو فلز نيکل و کروم است. نسبت حساسيت به اين دو فلز در خانم‌ها نسبت به آقايان 10 به يک بوده است. البته امروزه علاوه بر نيکل و کروم، از تيتانيوم، آهن، مس و روديوم نيز در اين تزيينات استفاده مي‌شود. علاوه بر اين تزيينات طلا با عيار پايين که در آن از ناخالصي‌هاي مختلف جهت شکل‌‌پذيري راحت‌تر طلا استفاده مي‌شود، به راحتي مي‌تواند باعث حساسيت شود. استفاده از فلزات فوق صرفا به دليل قيمت پايين‌تر آنها نبوده بلکه سهولت ساخت و امکان ايجاد ترکيبات مختلف با استفاده از چندين نوع فلز باعث مي‌شود تا سازندگان با استفاده از کمترين امکانات، اشکال متنوعي از اين تزيينات را توليد و عرضه کند. تزيينات فوق به طور شايع باعث حساسيت و خارش در ناحيه گوش، گردن، مچ دست‌ها و انگشتان مي‌شود. به ويژه در ناحيه لاله گوش دختر خانم‌هاي جوان، حساسيت و خارش‌هاي شديد نسبت به اين مواد رايج است که گاها توأم با عفونت نيز هست. در اين حالت لازم است علاوه بر خارج کردن گوشواره درمان‌هاي دارويي نيز صورت گيرد. علاوه بر اين سازندگان اين وسايل نيز ممکن است به طور شايع در ناحيه دست‌هاي خود حساسيت‌هايي را مشاهده کنند.

اگر آلرژي پيدا کرديد، فورا به پزشک مراجعه کنيد!
 

درنهايت حساسيت و سوزش و خارش چه در ناحيه دست‌ها و چه در ناحيه گوش و پلک‌ها و چه در نواحي ديگر تا زماني قابل کنترل است که در مرحله حاد يا تحت حاد بوده و با دوري از ماده موردنظر، تغيير شغل، تغيير محيط و استفاده از درمان‌هاي دارويي، امکان درمان کامل اين حالات وجود دارد. وقتي که حساسيت به مرحله مزمن مي‌رسد، معمولا درمان کامل ضايعه بسيار مشکل‌تر و گاها کنترل اين واکنش‌ها غيرممکن مي‌شود. در اين حالت فرد با هر بار تماس با ماده موردنظر واکنش‌هاي شديدتري را در پوست خود ايجاد مي‌کند. در اين حالت مصرف مرطوب‌کننده‌ها و چرب‌کننده‌ها به ويژه در ناحيه دست‌ها و استفاده از دست‌کش مناسب و دوري از مواد موردنظر هر چند به بيمار کمک مي‌کند ولي به علت آسيب مداومي که به پوست وارد شده است،‌ امکان درمان قطعي بيماري وجود ندارد. بنابراين توصيه مي‌کنيم اگر حساسيت و خارش و سوزش به هر دليلي روي پوست خود مشاهده مي‌کنيد، در همان مراحل اوليه و قبل از مزمن شدن حساسيت خود به پزشک مراجعه کنيد.
منبع:www.salamat.com